Magnez – ważny makroskładnik w żywieniu roślin 2017-03-06

Magnez jest jednym z sześciu makroskładników w świecie żywienia roślin. Spełnia wiele funkcji ważnych dla fizjologii, wpływając na procesy, które decydują także o plonowaniu roślin. Poza tym jest również pierwiastkiem, który ma bardzo silną moc zobojętniającą pH roztworu glebowego.

Magnez jest minerałem pospolitym, w skorupie ziemskiej stanowi ok 2,03%. Tworzy liczne minerały, m.in. oliwin, serpentyn, talk, dolomit, kizeryt czy kainit. Natomiast w glebie występuje w trzech postaciach: magnez rozpuszczony w roztworze glebowym, jest to forma określana mianem magnezu przyswajalnego, forma wymienna magnezu – jest to postać, którą rośliny pobierają najintensywniej, oraz jako element sieci krystalicznych krzemianów. Tylko dwie pierwsze formy są przyswajalne przez rośliny.

Zawartość magnezu w glebach na obszarze Polski jest niska, co w dużej mierze wynika ze znacznego udziału gleb lekkich i bardzo lekkich o niskiej zawartości próchnicy. Niski poziom magnezu wiąże się z procesami wymywania między innymi magnezu pod wpływem kwasów huminowych i fulwowych. Wytrącone związki osadzają się w poziomie iluwialnym (wmywania) pozostając z reguły poza zasięgiem roślin. Magnez jest jednym z trzech głównych składników odżywczych w glebie, występujących jako kation; pozostałe to wapń (Ca²⁺) i potas ( K⁺). Te trzy składniki odżywcze są zaangażowane w konkurencyjnej interakcji ze sobą. Ilość magnezu, który roślina może pobrać z roztworu glebowego, uzależniona jest od jego stężenia jak i zdolności gleby do uzupełnienia roztworu gleby w magnez. Kationy K⁺, Ca²⁺ zmieniają stosunek składników pokarmowych w glebie i mogą również  wpływać negatywnie na przyswajanie magnezu. Dlatego też nawet w przypadku odpowiedniego poziomu Mg w glebie może wystąpić jego niedobór.

Procentowa zawartość magnezu w polskich glebach

Znaczenia magnezu w roślinie:

• jest głównym budulcem chlorofilu, a więc jest istotny w procesie fotosyntezy,
• wywiera istotny wpływ na syntezę, transport i magazynowanie węglowodanów, białek i tłuszczy,
• pobudza rozwój systemu korzeniowego i aktywuje procesy odpowiedzialne za pobieranie składników mineralnych,
• wpływa istotnie na gospodarkę wodną w roślinie,
• wpływa na tworzenie kwasu dezoksyrybonukleinowego,
• reguluje gospodarką energetyczną roślin, jest niezbędny w procesie łączenia enzymu z nośnikiem energii- trójfosforanem adenozyny,
• jest stałym składnikiem rybosomów oraz jądra komórkowego i wpływa na stabilizację błony biologicznej,
• bierze udział w tworzeniu ściany komórkowej.

Objawy niedoboru występują przede wszystkim na starszych liściach. W wyniku spadku poziomu chlorofilu i chloroplastów w roślinie, między nerwami liści pojawiają się plamy - chlorozy. Długotrwały niedobór magnezu prowadzi do martwicy pomiędzy nerwami liści. Objawy niedoboru magnezu uwidaczniają są szczególnie w okresie wiosennym w postaci ciemniejszych i jaśniejszych skupień chlorofilu, wzdłuż nerwów. Jest to zjawisko określane mianem marmurkowatości bądź perełkowatości.

Inaczej na niedobór magnezu reagują rośliny dwuliścienne- objawia się on w późniejszym okresie, na najstarszych liściach. Maksymalne tempo pobierania magnezu przypada w okresie najintensywniejszego przyrostu masy roślinnej.  Szczególnie wysokie zapotrzebowanie na magnez (patrząc na uzyskiwane plony) obserwuje się w przypadku buraka cukrowego, kukurydzy, ziemniaków i rzepaku. Roślina jest najbardziej wrażliwa na niedobór danego składnika w tzw. fazach krytycznych. W wypadku magnezu są to okresy najsilniejszego przyrostu biomasy: rzepak – od pąkowania do tworzenia łuszczyn, zboża – od strzelania w źdźbło do końca kłoszenia, buraki – od czerwca do września, ziemniaki – podczas formowania bulw.

Jak uzupełniać niedobory magnezu?

Magnez można dostarczać do gleby w nawozach naturalnych, organicznych i mineralnych. W przypadku nawozów organicznych  przeciętna dawka 30 t/ha dostarcza około 40‑60 kg MgO/ha. Stosując magnez w nawozach mineralnych powinniśmy nawozić nasze uprawy systematycznie, lecz w mniejszych dawkach.

Standardem stało się już dolistne dokarmianie roślin za pomocą siarczanu magnezu. Taki zabieg najskuteczniejszy jest, kiedy pobranie składników przez system korzeniowy jest zbyt wolne na skutek niedoboru wody, zbyt niskich temperatur lub nieprawidłowego odczynu gleby. Jest to szczególnie istotne w fazie intensywnego wzrostu rośliny.

Nawozy wapniowo-magnezowe są głównym źródłem magnezu, co wiąże się nierozerwalnie z wapnowaniem i tu pojawia się jeszcze jeden bardzo istotny aspekt stosowanie powyższych nawozów. Gdy w nawozie obok wapnia występuje magnez, siła zobojętniająca będzie większa niż procentowa zawartość CaO, ponieważ tlenek magnezu ma o 40% większą siłę zobojętniającą niż tlenek wapnia (1 t MgO powoduje taki sam efekt odkwaszający w glebie jak 1,4 t CaO). Oczywiście, pod warunkiem, że nawóz będzie wystarczająco rozdrobniony, będzie posiadał wysoką reaktywność chemiczną i szybko rozpuści się w roztworze glebowym. Jeśli chodzi o dawkowanie to poza samym jej  wyliczeniem istotne jest utrzymanie prawidłowych proporcji Mg:Ca i tak;

Na glebach kwaśnych i o bardzo niskiej zawartości przyswajalnego magnezu połowę dawki CaO trzeba zastosować w postaci wapna zwykłego, a połowę w postaci wapna magnezowego stosunku Ca:Mg jak 3-2:1. Jeżeli dysponujemy nawozami o szerszym stosunku Ca : Mg, to wówczas dawkę CaO stosujemy w całości w postaci wapna magnezowego.

Na glebach kwaśnych i o niskiej zawartości przyswajalnego magnezu 2/3 naliczonej dawki CaO należy zastosować w postaci wapna zwykłego, a l/3 w postaci wapna magnezowego.

Na glebach, na których wapnowanie jest wskazane lub potrzeba jego wykonania jest ograniczona, a wykazują one bardzo niską lub niską zawartość przyswajalnego magnezu, zaleca się stosowanie nawozów magnezowych nie zawierających wapnia np. ESTA^® Kieserit. Na glebach lekkich wystarczające są dawki 120-160 kg MgO /ha, na glebach cięższych 80-120 kg MgO/ha.

opracował: Leszek Szewczuk
(Autor korzystał z poniższych witryn internetowych: http://www.ks-polska.com; http://phavi.wapno-info.pl; http://naszarola.pl